Historiku
Për të lexuar historikun e kamp-burgut Spaç klikoni këtu.
Zanafilla e historisë së kamp-burgut të Spaçit
Me urdhër të posaçëm të Ministrit të Punëve të Brendshme krijohet Kampi nr. 2. Hapja e këtij kampi shënon zanafillën e historisë së kamp-burgut të Spaçit. Në vitet 1951-1968 shërbeu si një repart pune “lëvizës” dhe ata që punonin aty ishin të gjithë të dënuar politikë.
Në këtë interval kohor kampi ndjek një itinerar të caktuar bazuar në nevojat e kohës. Së pari, në hapjen e kanaleve vaditëse Peqin-Kavajë, Devoll-Thanë, Vjosë-Levan-Fier. Pas, përfundimeve të punimeve në Peqin, zhvendoset në Rrogozhinë-Harizaj-Lekaj-Gosë-Kavajë, dhe në përfundim në fshatin Çengelaj të Peqinit.
Deri në marsin e këtij viti, i erdhi në ndihmë Kampit nr.1 në Urën Vajgurore për ndërtimin e fushës së aviacionit. Më pas transferohet në Vlashuk pranë Kuçovës, për shkak të nevojës së punimeve për ndërtimin e kanalit vaditës Devoll-Thanë, me një gjatësi prej 8 km. Kampi transferohet në Rinas për 4 vite për ndërtimin e aeroportit.
Ndërtohet kanali vaditës Vjosë-Levan-Fier, për këtë arsye kampi transferohet në Shtyllas të Fierit.
Kampi zhvendoset sërish në Tiranë, për ndërtimin e Sanatoriumit, të Kombinatit të Mishit, Peliçerisë, në ndërtimin e disa ndërtesave në fermën “Gjergj Dimitrov” dhe gjithashtu në një pjesë të punimeve në Uzinën e Traktorëve.
Kampi nr.2 zhvendoset në Vlorë, ku punon për ndërtimin e uzinës së Sodës Kaustike të qytetit.
Dy vite më pas të burgosurit dërgohen në Elbasan për ndërtimin e Fabrikës së Çimentos.
Viti 1968 – Kampi vendoset përfundimisht pranë minierës së piritit në Spaç, aty ku do të njihet historikisht si Reparti i Riedukimit nr. 303 në Spaç. (Reparti 303), Në të vërtetë ai nuk ishte një kamp riedukimi, por kamp dhe burg njëherësh.
Dega e Punëve të Brendshme në Mirditë, organi i Ministrisë së Punëve të Brendshme që mbikëqyrte Repartin 303, Spaç, për shkak të rëndësisë politike ekonomike dhe strategjike vendoset që të hapet dosja e “objektit të rëndësisë së veçantë për Repartin e Riedukimit nr. 303, Spaç-Mirditë” (ORV).
Zhvillohet Revolta e Spaçit e konsideruar ndryshe si e para revoltë dhe më e rëndësishmja në burgjet e Shqipërisë komuniste. Pas shtypjes me dhunë të revoltës, 4 të dënuar politikë u ekzekutuan me pushkatim ndërsa rreth 70 të tjerë u ri dënuan.
Përveç të burgosurve politikë, nga dokumentet e dosjes ORV, rezulton se në kampin-burg të Spaçit vuanin dënimin edhe të burgosur ordinerë, të cilët do të punonin në minierën e bakrit Spaç, për nxjerrjen e materialit të bakrit dhe piritit
Nga Spaçi, të dënuarit politikë zhvendosen fillimisht në Qafë Bari, në Burgun 313 të Tiranës dhe më pas në Repartin 305 në Sarandë. Aty vazhduan të qëndronin vetëm të burgosurit ordinerë, deri në fund të muajit korrik, të vitit 1991.
Kampi-burg i Spaçit mbyllet përfundimisht
Dosja e Repartit të Riedukimit nr. 303 Spaç arkivohet përfundimisht disa muaj pasi në Shqipëri ishte rrëzuar regjimi komunist
Referencë: AIDSSH, Fondi. Dega e Punëve të Brendshme Mirditë, Dosja. ORV, Nr. 123, “Reparti 303 Spaç”